«…Δεν υπάρχει ούτε μία απόφαση ιδρύσεως Ελληνικού κοσμικού εκπαιδευτηρίου στην οθωμανική επικράτεια κατά την Τουρκοκρατία, γεγονός που μας καθιστά βεβαίους για την επίσημη αν και όχι πάντα εμφανή πολιτική των Τούρκων απέναντι στην απρόσκοπτη μόρφωση των Ελλήνων. Άλλωστε, το ενδεχόμενο αυτό είναι το μόνο συμβατό με τον συστηματικό εξισλαμισμό χριστιανικών πληθυσμών, τον οποίον μόνον η εκκλησιά και το σχολειό μπορούσαν να δυσχεράνουν. Συνεπώς, είναι φανερό πως Κρυφά Σχολειά, ημιπαράνομα και ημιμόνιμα, όχι μόνο υπήρξαν αλλά δεν θα ήταν δυνατόν να μην υπάρχουν. Και αν δεν υπάρχουν μαρτυρίες, είναι ακριβώς διότι τέτοιες δραστηριότητες καλύπτονταν από ένα πέπλο μυστικότητας για τις αυτονόητες συνέπειες.
Δεν είναι τυχαίο πως τα περισσότερα Κρυφά Σχολειά, από υπαινιγμούς ή από την παράδοση, τα βρίσκουμε εντοπισμένα κοντά στα μοναστήρια, όπου αποτελούσαν τα πιο απομακρυσμένα κέντρα από το «μάτι» του κατακτητή. Αλλά και όταν ο Διαφωτισμός της Ευρώπης έφερε σιγά σιγά μία αλλαγή στα πράγματά της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας, η επίσημη έναρξη ελληνικού σχολείου χρειαζόταν σουλτανικό φιρμάνι, ακριβώς για να καμφθούν οι αντιδράσεις των Οθωμανών του τόπου εκείνου που διαρκώς τα απειλούσαν[6]. Επίσημη μαρτυρία για Κρυφό Σχολειό μας δίνει ο Στέφανος Κανέλλος (1792-1823), διαφωτιστής και οπαδός των απόψεων του Κοραή, από τους βασικούς συνεργάτες του «Λόγιου Ερμή»[7]. Οι επιστολές που έστειλε προς τον φιλέλληνα Καρλ Ίκεν εκδόθηκαν με τον τίτλο Leukothea.
Εκεί αναφέρεται σαφώς πως οι Τούρκοι «εμπόδιζαν τα σχολεία αυστηρότερα και από τας εκκλησίας. Τούτο και άλλαι συγχρόνως αιτίαι εβίαζαν τους Γραικούς…να συστένουν κοινά σχολεία κρυφίως»[8]. Η μαρτυρία του έχει ιδιαίτερη σημασία, καθότι συγκαταλέγεται μεταξύ των ριζοσπαστών διαφωτιστών, διατυπώνοντας συχνά μομφές κατά του Κλήρου για την στάση του απέναντι στον Διαφωτισμό[9]. Πρόκειται για πρόσωπο αξιόπιστο, ακριβώς διότι δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των «παραδοσιακών» αλλά μεταξύ των διαφωτιστών που διατύπωσαν κρίσεις υποτιμητικές για την Εκκλησία ως προς τη στάση της απέναντι στο Διαφωτισμό. Συμπερασματικά, το Κρυφό Σχολειό αποτελεί όχι μόνον ιστορικό γεγονός, αλλά και σύμβολο για τις δυσκολίες και τις διώξεις που αντιμετώπιζε η παιδεία στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και ως τέτοιο την εξέλαβε ο ελληνικός λαός.
Η μόδα των τελευταίων δεκαετιών, να εξυψώνεται η ανεκτικότητα των Τούρκων στο όνομα μιας -Κύριος οίδε τι είδους – προσέγγισης με τους εξ ανατολών γείτονες, είχε σαν άμεση συνέπεια την υποβάθμιση των δεινών των Ελλήνων και κατά συνέπεια του ρόλου της Εκκλησίας η οποία είχε επωμιστεί αυτή τη διαδικασία. Είναι καλό να γνωρίζουμε πως η αμφισβήτηση του Κρυφού Σχολειού δεν αποτελεί μεμονωμένο σύμπτωμα αλλά ένα δείγμα μιας γενικότερης ιδεολογικής αγκύλωσης ως προς την ιστορική καταγραφή.»
(Τό παρόν κείμενο είναι απόσπασμα από ένα άρθρο δημοσιευμένο στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στην «ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ», στο οποίο αναφέρονται και οι πηγές για την αλήθεια τής ύπαρξης τών Κρυφών Σχολειών επί τουρκοκρατίας.. Πατήστε εδώ https://www.pemptousia.gr/2023/01/kri… Ήρθε η ώρα νά σταματήσουμε να ανεχόμαστε αυτούς που λένε ψέματα για νά ξεχάσουμε τίς καλές στιγμές της Ιστορίας μας!)
